آکرومگالی (Acromegaly)

• به دلیل ترشح بیش از حد هورمون رشد (GH) در بزرگسالی (اغلب ناشی از آدنوم هیپوفیز)

ژیگانتیسم (Gigantism)

• مانند آکرومگالی است اما در کودکان، قبل از بسته شدن صفحات رشد استخوانی رخ می‌دهد.

بیماری کوشینگ (Cushing's disease)

• به دلیل ترشح بیش از حد ACTH از هیپوفیز، که منجر به تولید زیاد کورتیزول توسط غدد فوق‌کلیوی می‌شود.

پرولاکتینوما (Prolactinoma)

• تومور هیپوفیز که باعث ترشح بیش از حد پرولاکتین می‌شود.
• منجر به اختلال در قاعدگی، نازایی، ترشح شیر از پستان (در مردان و زنان)، کاهش میل جنسی و...

کم‌کاری هیپوفیز (Hypopituitarism)

• کاهش یا توقف ترشح یک یا چند هورمون هیپوفیزی.
• ممکن است به دلیل تومور، جراحی، پرتودرمانی، خونریزی یا ضربه باشد.

دیابت بی‌مزه (Diabetes Insipidus)

• به علت کمبود هورمون ADH یا پاسخ ناکافی کلیه به آن.
• علائم : تشنگی زیاد، ادرار زیاد، کم‌آبی بدن.

سندرم شیهان (Sheehan's syndrome)

• آسیب به هیپوفیز در نتیجه خونریزی شدید هنگام زایمان که منجر به کم‌کاری هیپوفیز می‌شود.

رویکرد فوق تخصص غدد

تشخیص دقیق بیماری‌های هیپوفیز از طریق :

• شرح حال و معاینه دقیق
• آزمایشات هورمونی (خون، ادرار، تست‌های تحریک/مهار)
• تصویربرداری (MRI هیپوفیز)

درمان دارویی :

• داروهایی مثل کابرگولین یا بروموکریپتین برای پرولاکتینوما
• داروهای مهارکننده GH (مثل Octreotide) در آکرومگالی
• تجویز هورمون‌های جایگزین در کم‌کاری هیپوفیز (مثل کورتیزول، تیروکسین، GH، هورمون‌های جنسی و...)

ارجاع به جراحی (نوروسرجری) :

• برای تومورهایی که بزرگ هستند، یا با دارو درمان نمی‌شوند یا فشار بر عصب بینایی وارد کرده‌اند.

پیگیری مداوم :

• کنترل عوارض، بررسی میزان پاسخ به درمان، پایش هورمون‌ها، جلوگیری از عود تومور یا بدتر شدن عملکرد غده

آموزش بیمار :

• درباره نحوه مصرف دارو، اهمیت پیگیری درمان و تشخیص زودرس علائم هشدار دهنده

جدول خلاصه بیماری‌های هیپوفیز

بیماری	علائم اصلی	تست‌های تشخیصی	درمان
پرولاکتینوما	ترشح شیر از پستان، اختلال قاعدگی، نازایی، کاهش میل جنسی	پرولاکتین خون، MRI هیپوفیز	دارو: کابرگولین یا بروموکریپتین؛ در موارد مقاوم جراحی
آکرومگالی	بزرگ شدن دست‌ و پا، تغییر چهره، تعریق زیاد، دیابت	IGF-1، GH بعد از تست تحمل گلوکز، MRI	دارو (Octreotide)، جراحی ترانس‌اسفنویید، پرتودرمانی در موارد خاص
ژیگانتیسم	رشد بیش از حد قد در کودکان	GH، IGF-1، MRI	مشابه آکرومگالی
بیماری کوشینگ (هیپوفیزی)	چاقی مرکزی، صورت گرد، ضعف عضلانی، فشار خون بالا	کورتیزول ادرار 24 ساعته، تست دگزامتازون، ACTH، MRI	جراحی هیپوفیز؛ در برخی موارد دارو یا پرتودرمانی
کم‌کاری هیپوفیز (Hypopituitarism)	خستگی، کاهش فشار خون، نازایی، کم‌خونی، کاهش میل جنسی	تست‌های هورمونی: TSH، ACTH، LH/FSH، GH، MRI	درمان جایگزینی با هورمون‌ها (تیروکسین، کورتیزول، تستوسترون/استروژن، GH)
دیابت بی‌مزه	تشنگی زیاد، ادرار فراوان رقیق	آزمایش اسمولالیته ادرار و پلاسما، تست محرومیت از آب، MRI	تجویز دسموپرسین (DDAVP)
سندرم شیهان	خستگی، اختلال در شیردهی، قطع قاعدگی پس از زایمان	بررسی هورمون‌های هیپوفیز، MRI	جایگزینی هورمون‌های مورد نیاز