دیابت بارداری

• از نظر تشخیصی، دیابت بارداری زمانی تعریف می‌شود که آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT) با مقادیر مشخصی از قند خون ناشتا یا پس از مصرف گلوکز، معیارهای تشخیصی را بر اساس استانداردهای پذیرفته‌شده (مانند IADPSG یا ADA) برآورده کند.

معیارهای رایج

۱️ .معیار ADA (American Diabetes Association) (بر اساس IADPSG)

ADA در سال‌های اخیر همان معیار IADPSG/WHO را پذیرفته است. شایع‌ترین پروتکل پیشنهادی:

یک مرحله‌ای (75< گرم OGTT) :

• ناشتا (FPG) ≥ 92 mg/dL (5.1 mmol/L)
• 1 ساعت ≥ 180 mg/dL (10.0 mmol/L)
• 2 ساعت ≥ 153 mg/dL (8.5 mmol/L)

تشخیص GDM با وجود هر یک از این مقادیر بالا داده می‌شود.

نکته: ADA همچنین گزینه 2 مرحله‌ای (بیشتر در آمریکا رایج) را هم به عنوان جایگزین می‌پذیرد :

دو مرحله‌ای (Amercian "Carpenter-Coustan" 100g OGTT) :

• غربالگری با 50g GCT (Glucose Challenge Test) غیر ناشتا → اگر 1h ≥ 130–140 → OGTT 100g

مقادیر تشخیصی در OGTT 100g (Carpenter–Coustan) :

• ناشتا ≥ 95 mg/dL
• 1h ≥ 180
• 2h ≥ 155
• 3h ≥ 140
• حداقل دو مقدار باید بالا باشد.

در عمل در آمریکا هر دو روش (یک‌مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای) مجاز است، اما ADA توصیه اولیه‌اش معمولاً همان 75g (IADPSG) است.

۲️. معیار WHO (2013/2018)

WHO رسماً معیارهای IADPSG را پذیرفته :

75g OGTT → مقادیر تشخیصی :

• ناشتا ≥ 5.1 mmol/L (92 mg/dL)
• 1h ≥ 10.0 mmol/L (180 mg/dL)
• 2h ≥ 8.5 mmol/L (153 mg/dL)

وجود هر یک از این مقادیر کافی برای تشخیص GDM است.

WHO همچنین دیابت آشکار در بارداری (Overt Diabetes in Pregnancy) را جدا می‌کند :

• FPG ≥ 7.0 mmol/L (126 mg/dL)
• 2h OGTT ≥ 11.1 mmol/L (200 mg/dL)
• HbA1c ≥ 6.5%

۳️. معیار NICE (انگلستان)

کمی متفاوت!
NICE (2020 guideline):

• OGTT 75g → مقادیر تشخیصی:
• ناشتا ≥ 5.6 mmol/L (100 mg/dL)
• 2 ساعت ≥ 7.8 mmol/L (140 mg/dL)

در بریتانیا فقط این دو نقطه اندازه‌گیری مهم هستند.
آستانه‌های NICE کمی پایین‌تر از IADPSG برای 2h هستند (و برای ناشتا بالاتر از IADPSG).

مقایسه خلاصه‌ای

سازمان	تست	آستانه ناشتا	1h	2h
IADPSG/WHO/ADA (75g)	OGTT	≥ 92 mg/dL	≥ 180	≥ 153
NICE (75g)	OGTT	≥ 100 mg/dL	-	≥ 140
ADA (دو مرحله‌ای/100g)	OGTT	≥ 95	≥ 180	≥ 155

نکات بالینی که متخصص غدد به آن توجه می‌کند

• تمایز بین GDM و «دیابت آشکار» که پیش از بارداری وجود داشته ولی تازه کشف شده (مثلاً FBS ≥ 126 یا HbA1c ≥ 6.5% در اوایل بارداری).
• ارزیابی ریسک فاکتورها: چاقی، سابقه خانوادگی دیابت، سن بالای مادر، سابقه GDM قبلی، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک.
• پیامدها: افزایش خطر پره‌اکلامپسی، ماکروزومی، دیستوشی شانه، هیپوگلیسمی نوزادی، افزایش ریسک دیابت نوع 2 برای مادر در آینده.
• مدیریت: رژیم غذایی، ورزش، پایش گلوکز خون، و در مواردی نیاز به انسولین (نادرتر: متفورمین یا گلیبوراید بسته به راهنماهای محلی).

خلاصه تخصصی

دیابت بارداری یک اختلال تحمل کربوهیدرات است که در بارداری تشخیص داده می‌شود، ناشی از مقاومت به انسولین و اختلال ترشح انسولین، که با آزمون‌های استاندارد تشخیص داده می‌شود و نیازمند مدیریت دقیق برای پیشگیری از عوارض مادری و جنینی است.

مهم‌ترین اقداماتی که یک فوق ‌تخصص غدد (اندوکرینولوژیست) در مورد دیابت بارداری (GDM = Gestational Diabetes Mellitus) انجام می‌دهد :

۱. تشخیص دقیق و تأیید بیماری

• تفسیر تست تحمل گلوکز (OGTT)
• بررسی آزمایش‌های قند خون ناشتا، HbA1c (در موارد خاص)

۲. آموزش بیمار

• آموزش رژیم غذایی مناسب (معمولاً با همکاری کارشناس تغذیه)
• توضیح اهمیت کنترل قند خون و تأثیر آن بر جنین

۳. تعیین اهداف کنترل قند خون

۴. پایش منظم قند خون

• برنامه‌ریزی برای SMBG (Self-Monitoring of Blood Glucose)
• بررسی نتایج و تطبیق درمان

۵. درمان دارویی در صورت نیاز

• شروع انسولین (خط اول در صورت نیاز)
• در شرایط خاص، متفورمین یا داروهای دیگر (کمتر متداول در بارداری و با نظر پزشک)

۶. ارزیابی خطرات و عوارض

• کنترل فشار خون، وزن
• ارجاع به متخصص زنان برای مانیتورینگ دقیق جنین
• همکاری با متخصص مادر و جنین (پریناتولوژیست) در بارداری‌های پرخطر

۷. برنامه‌ریزی برای زایمان

• مشارکت در تصمیم‌گیری درباره زمان و نحوه زایمان در دیابت کنترل‌نشده یا با عوارض

۸. برنامه‌ریزی پس از زایمان

• قطع یا کاهش دوز انسولین (چون معمولاً دیابت بارداری بعد زایمان برطرف می‌شود)
• توصیه به غربالگری دیابت نوع ۲ (۶–۱۲ هفته بعد از زایمان)
• آموزش سبک زندگی سالم برای پیشگیری از دیابت در آینده

به زبان ساده :

فوق تخصص غدد در دیابت بارداری نقش راهبردی دارد برای تشخیص، پایش دقیق، درمان (خصوصاً انسولین)، آموزش و پیشگیری از عوارض مادر و جنین.