پاراتیروئید

از دیدگاه یک فوق تخصص غدد، غدد پاراتیروئید ممکن است دچار اختلالات عملکردی یا ساختاری شوند که به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند :

1. اختلالات عملکردی پاراتیروئید

الف) پرکاری پاراتیروئید (Hyperparathyroidism)

ترشح بیش از حد هورمون پاراتیروئید (PTH) → افزایش کلسیم خون (Hypercalcemia)
انواع :
اولیه (Primary) :

• شایع‌ترین علت : آدنوم (تومور خوش‌خیم) یک یا چند غده پاراتیروئید
• نادرتر : هیپرپلازی (افزایش تعداد سلول‌ها) یا سرطان پاراتیروئید

ثانویه (Secondary) :

پاسخ به کاهش کلسیم خون، مثلاً به دلیل :

• نارسایی مزمن کلیه
• کمبود ویتامین D
• سوء جذب

ثالثیه (Tertiary) :
در بیماران با نارسایی کلیه طولانی‌مدت یا دیالیز مزمن → غده پاراتیروئید به‌صورت خودمختار فعال می‌شود و حتی با تصحیح کلسیم، ترشح PTH ادامه دارد.

علائم :

• سنگ کلیه (سنگ کلسیمی)
• ضعف عضلانی، خستگی، درد استخوان
• افسردگی، بی‌قراری، گیجی
• افزایش ادرار، یبوست

ب) کم‌کاری پاراتیروئید (Hypoparathyroidism)

ترشح ناکافی PTH → کاهش کلسیم خون (Hypocalcemia)

علل شایع :

• جراحی تیروئید یا پاراتیروئید (آسیب یا برداشت غده)
• بیماری‌های خودایمنی
• ژنتیکی (مثل سندرم دی‌جورج)
• کمبود منیزیم شدید

علائم :

• گزگز، کرختی در انگشتان و لب‌ها
• اسپاسم عضلات، تتانی (گرفتگی عضلات)
• تشنج، اضطراب، تحریک‌پذیری

2. مشکلات ساختاری یا تومورال پاراتیروئید:

آدنوم پاراتیروئید

• شایع‌ترین علت پرکاری اولیه
• تومور خوش‌خیم در یکی از غدد پاراتیروئید

هیپرپلازی پاراتیروئید

• افزایش تعداد سلول‌ها در چند یا همه غدد
• ممکن است در بیماری‌های ژنتیکی مثل MEN 1 و MEN 2A دیده شود

سرطان پاراتیروئید

• نادر ولی جدی
• معمولاً باعث هایپرکلسمی شدید و مقاوم به درمان می‌شود

روش‌های تشخیصی فوق تخصص غدد برای بیماری‌های پاراتیروئید

آزمایش‌های خونی

• سطح کلسیم، فسفر، منیزیم
• PTH
• ویتامین D
• کراتینین و عملکرد کلیه

آزمایش ادرار

• دفع کلسیم در ادرار 24 ساعته

تصویربرداری

• سونوگرافی گردن : بررسی غدد پاراتیروئید
• اسکن Sestamibi (پاراتکنسین) : تشخیص محل آدنوم
• MRI یا CT در موارد پیچیده یا مشکوک به تومور بدخیم

تست ژنتیک

• اگر سابقه خانوادگی یا شک به سندرم‌های ارثی وجود داشته باشد

روش‌های درمانی توسط فوق تخصص غدد

1. پرکاری پاراتیروئید

در موارد خفیف :

• درمان دارویی و نظارت : کنترل کلسیم و فسفر
• بیس‌فسفونات‌ها (مهار جذب استخوانی)
• کلسیمیمتیک‌ها (مثل سیناکلست برای کاهش PTH)

در موارد شدید یا با علائم :

• جراحی (پاراتیروئیدکتومی) : توسط جراح ENT یا جراحی عمومی با تخصص در جراحی غدد

2. کم‌کاری پاراتیروئید

• جایگزینی کلسیم خوراکی
• ویتامین D فعال (کلسیتریول)
• در موارد مزمن شدید : استفاده از هورمون پاراتیروئید مصنوعی (rhPTH 1-84)

نکته مهم

تشخیص افتراقی با بیماری‌های دیگر مانند :

• اختلالات تیروئید
• بدخیمی‌های استخوان
• سندرم‌های ژنتیکی
• بیماری‌های کلیوی