دیدگاه تخصصی‌تر در غدد و متابولیسم

از دید یک فوق تخصص غدد، چاقی یک «اختلال مزمن و پیچیده نوروهومورال» است که شامل :

• عدم تعادل انرژی دریافتی و مصرفی
• اختلال در مسیرهای تنظیم اشتها (هیپوتالاموس)
• تغییرات هورمونی (انسولین، لپتین، گرلین، آدیپونکتین و...)
• مقاومت به انسولین (پیش‌زمینه دیابت)
• التهاب مزمن درجه‌پایین (low-grade chronic inflammation)

بنابراین در غدد، چاقی نه فقط «عدد روی ترازو» بلکه یک بیماری متابولیک با پیامدهای متعدد است :

• دیابت نوع 2
• سندرم متابولیک
• بیماری قلبی-عروقی
• کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
• اختلالات غدد جنسی (PCOS در زنان، کاهش تستوسترون در مردان)

خلاصه یک تعریف تخصصی (از نگاه یک فوق تخصص غدد)

«چاقی، یک بیماری مزمن و چندعاملی است که با افزایش غیرطبیعی توده چربی بدن مشخص می‌شود و ناشی از اختلال در مسیرهای نوروهورمونال تنظیم‌کننده تعادل انرژی است، به‌طوری که خطر ابتلا به بیماری‌های متابولیک و قلبی-عروقی را افزایش می‌دهد.»

اینجا چند «تعریف رسمی و دقیق» از منابع معتبر تخصصی غدد و متابولیسم (مانند The Endocrine Society، American Association of Clinical Endocrinology (AACE)، و WHO) آورده شده است.

۱️. تعریف The Endocrine Society (بیانیه بالینی ۲۰۱۷)

"Obesity is a chronic, relapsing, progressive disease characterized by abnormal or excessive adipose tissue accumulation that impairs health through complex neurohormonal mechanisms regulating energy balance."
ترجمه دقیق :
«چاقی یک بیماری مزمن، عودکننده و پیشرونده است که با تجمع غیرطبیعی یا بیش‌ازحد بافت چربی مشخص می‌شود و از طریق مکانیسم‌های نوروهورمونال پیچیدهِ تنظیم‌کننده تعادل انرژی، سلامت را مختل می‌کند.»

۲️. تعریف American Association of Clinical Endocrinology (AACE) / American College of Endocrinology (ACE) ۲۰۱۶ (Consensus Statement)

"Obesity is a chronic disease, characterized by excessive adiposity that increases the risk of morbidity and mortality. Clinical diagnosis requires BMI ≥30 kg/m² or ≥27 kg/m² with obesity-related complications."
ترجمه دقیق :
«چاقی یک بیماری مزمن است که با چربی اضافی بدن مشخص می‌شود و خطر بیماری و مرگ‌ومیر را افزایش می‌دهد. تشخیص بالینی معمولاً نیازمند BMI ≥30 کیلوگرم بر متر مربع یا ≥27 همراه با عوارض مرتبط با چاقی است.»

۳️. American Medical Association (AMA) policy (2013, reaffirmed later)

"Obesity is a disease state with multiple pathophysiological aspects requiring a range of interventions to advance treatment and prevention."
ترجمه :
«چاقی یک وضعیت بیماری است با جنبه‌های پاتوفیزیولوژیک متعدد که نیازمند مداخلات گوناگون برای بهبود درمان و پیشگیری است.»

۴️. WHO (تعریف کلاسیک سازمان بهداشت جهانی)

"Obesity is abnormal or excessive fat accumulation that may impair health."
ترجمه :
«چاقی عبارت است از تجمع غیرطبیعی یا بیش‌ازحد چربی که ممکن است سلامت را مختل کند.»

۵️. AACE 2020/2022 New Obesity Clinical Practice Guidelines (به‌روزتر)

"Obesity is a chronic, relapsing, progressive, and treatable disease characterized by an abnormal or excessive amount of body fat that impairs health and leads to increased morbidity and mortality."
ترجمه دقیق:
«چاقی بیماری‌ای مزمن، عودکننده، پیشرونده و قابل درمان است که با مقدار غیرطبیعی یا بیش‌ازحد چربی بدن مشخص می‌شود و سلامت را مختل می‌کند و موجب افزایش بیماری و مرگ‌ومیر می‌شود.»

📌 نکته مهم تخصصی (دیدگاه غدد)

متخصصان غدد بر «بیماری بودن» چاقی تأکید دارند، نه صرفاً «وضعیت» یا «ویژگی فیزیکی».
چرا؟

• مکانیسم‌های نوروهورمونال (هیپوتالاموس، لپتین، گرلین)
• تغییرات در پاسخ انسولین (مقاومت به انسولین)
• التهاب مزمن درجه‌پایین
• اختلال در محورهای غدد درون‌ریز (مثل محور HPA)

در اینجا نقش یک فوق تخصص غدد (اندوکرینولوژیست) را در «درمان چاقی» بررسی میکنیم. وظایف او فراتر از «کم کردن وزن» صرف است و شامل تشخیص، ارزیابی علل، طراحی درمان و پیگیری بلند مدت می‌شود.

۱. ارزیابی و تشخیص دقیق علت چاقی

• گرفتن شرح‌حال دقیق (رژیم غذایی، فعالیت بدنی، خواب، داروها، تاریخچه خانوادگی)
• بررسی علل ثانویه چاقی (کم‌کاری تیروئید، کوشینگ، اختلالات هیپوتالاموس، PCOS)
• درخواست آزمایش‌های لازم (TSH، کورتیزول، پروفایل متابولیک)
• ارزیابی عوارض چاقی (دیابت، فشار خون بالا، دیس‌لیپیدمی، کبد چرب، OSA)

۲. تعیین درجه و خطر چاقی

• محاسبه BMI
• اندازه‌گیری دور کمر
• طبقه‌بندی چاقی بر اساس خطر متابولیک و قلبی‌عروقی

۳. طراحی برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده

• توصیه تغییرات سبک زندگی (مداخله اصلی)
  • رژیم غذایی (با همکاری متخصص تغذیه)
  • افزایش فعالیت بدنی
  • اصلاح رفتار و سبک زندگی (رفتاردرمانی)
• تعیین هدف واقع‌بینانه (۵–۱۰٪ کاهش وزن در ۶ ماه اول)

۴. درمان دارویی در صورت لزوم

• تجویز داروهای تأییدشده ضدچاقی (با ارزیابی سود و خطر):
  • اورلیستات
  • لیرگلوتاید (GLP-1 agonist)
  • سِماگلوتاید
  • نالتروکسان-بوپروپیون
• پایش عوارض جانبی داروها
• ارزیابی پاسخ به درمان

۵. ارجاع برای جراحی چاقی (باریاتریک) در موارد لازم

• شناسایی بیمارانی که اندیکاسیون جراحی دارند (BMI ≥ 40 یا ≥ 35 با بیماری همراه)
• مشاوره درباره مزایا و خطرات جراحی
• همکاری با تیم جراحی و تغذیه بعد از جراحی

۶. پایش بلندمدت و پیشگیری از بازگشت وزن

• پیگیری منظم
• پایش عوارض متابولیک
• حمایت از بیمار برای حفظ تغییرات رفتاری

۷. آموزش و توانمندسازی بیمار

• افزایش آگاهی بیمار درباره چاقی به‌عنوان یک بیماری مزمن
• کمک به مدیریت انتظارات واقع ‌بینانه
• تشویق به مشارکت فعال در درمان

به زبان ساده:

فوق تخصص غدد در درمان چاقی، مثل یک «مدیر درمان» عمل می‌کند:

• علت‌ یابی دقیق
• ارزیابی خطرات
• تغییر سبک زندگی
• درمان دارویی
• ارجاع به جراحی
• پیگیری طولانی‌مدت