غده هیپوفیز چیست؟
غده هیپوفیز (Pituitary gland) یکی از مهم ترین غدد درون ریز بدن است که در پایه مغز قرار دارد و به آن «غده فرمانده» نیز گفته می شود، چون ترشح بسیاری از هورمون های بدن را کنترل می کند. اختلال در عملکرد غده هیپوفیز باعث بروز علائم مختلفی در سراسر بدن می شود.
علائم شایع اختلالات غده هیپوفیز
اختلالات غده هیپوفیز بسته به نوع بیماری (کم کاری، پر کاری یا تومور) علائم متفاوتی دارند. شایع ترین نشانه ها عبارتند از:
| نوع اختلال | علائم اصلی | توضیحات |
| پرولاکتینوما | ترشح شیر از پستان ها، ناباروری، قطع قاعدگی | به علت افزایش هورمون پرولاکتین |
| آکرومگالی (افزایش هورمون رشد) | بزرگ شدن دست ها و پاها، تغییر چهره، درد مفاصل | ناشی از ترشح بیش از حد GH |
| کم کاری هیپوفیز | خستگی، کاهش میل جنسی، کم خونی | به علت کاهش ترشح چند هورمون |
| تومور هیپوفیز بزرگ (ماکروآدنوم) | سردرد، تاری دید، دوبینی | به علت فشار بر عصب بینایی |
| پر کاری هیپوفیز (Cushing Disease) | افزایش وزن شکمی، فشار خون بالا، پوکی استخوان | افزایش ترشح ACTH |
علائم عمومی در بیماران با اختلال غده هیپوفیز:
-
خستگی مداوم و ضعف عمومی
-
تغییرات ناگهانی وزن
-
بی نظمی قاعدگی یا ناباروری
-
تغییرات در بینایی یا سردردهای مزمن
-
کاهش یا افزایش غیر عادی قد در کودکان
روش های تشخیص
برای تشخیص اختلالات هیپوفیز، پزشک فوق تخصص غدد معمولاً موارد زیر را بررسی می کند:
| نوع آزمایش / روش | هدف تشخیص |
| آزمایش خون هورمونی | بررسی سطح هورمون های ACTH، TSH، GH، LH، FSH، پرولاکتین |
| MRI مغز | تشخیص تومورهای هیپوفیز |
| تست های تحریک | بررسی عملکرد محور هیپوتالاموس – هیپوفیز |
روش های درمان
درمان اختلالات غده هیپوفیز بسته به نوع بیماری شامل دارو، جراحی آندوسکوپیک و گاهی پرتودرمانی است. درمان به موقع می تواند از عوارض جدی جلوگیری کند و تعادل هورمونی بدن را بازگرداند.
