غده هیپوفیز چیست؟
غده هیپوفیز (Pituitary gland) یکی از مهم‌ترین غدد درون‌ریز بدن است که در پایه مغز قرار دارد و به آن «غده فرمانده» نیز گفته می‌شود، چون ترشح بسیاری از هورمون‌های بدن را کنترل می‌کند. اختلال در عملکرد غده هیپوفیز باعث بروز علائم مختلفی در سراسر بدن می‌شود.
علائم شایع اختلالات غده هیپوفیز
اختلالات غده هیپوفیز بسته به نوع بیماری (کم‌کاری، پرکاری یا تومور) علائم متفاوتی دارند. شایعترین نشانه‌ها عبارتند از:
| نوع اختلال | علائم اصلی | توضیحات |
| پرولاکتینوما | ترشح شیر از پستان‌ها، ناباروری، قطع قاعدگی | به علت افزایش هورمون پرولاکتین |
| آکرومگالی (افزایش هورمون رشد) | بزرگ شدن دست‌ها و پاها، تغییر چهره، درد مفاصل | ناشی از ترشح بیش از حد GH |
| کم‌کاری هیپوفیز | خستگی، کاهش میل جنسی، کم‌خونی | به علت کاهش ترشح چند هورمون |
| تومور هیپوفیز بزرگ (ماکروآدنوم) | سردرد، تاری دید، دوبینی | به علت فشار بر عصب بینایی |
| پرکاری هیپوفیز (Cushing Disease) | افزایش وزن شکمی، فشار خون بالا، پوکی استخوان | افزایش ترشح ACTH |
علائم عمومی در بیماران با اختلال غده هیپوفیز:
-
خستگی مداوم و ضعف عمومی
-
تغییرات ناگهانی وزن
-
بی‌نظمی قاعدگی یا ناباروری
-
تغییرات در بینایی یا سردردهای مزمن
-
کاهش یا افزایش غیرعادی قد در کودکان
روش‌های تشخیص
برای تشخیص اختلالات هیپوفیز، پزشک فوق تخصص غدد معمولاً موارد زیر را بررسی می‌کند:
| نوع آزمایش / روش | هدف تشخیص |
| آزمایش خون هورمونی | بررسی سطح هورمون‌های ACTH، TSH، GH، LH، FSH، پرولاکتین |
| MRI مغز | تشخیص تومورهای هیپوفیز |
| تست‌های تحریک | بررسی عملکرد محور هیپوتالاموس – هیپوفیز |
روش‌های درمان
درمان اختلالات غده هیپوفیز بسته به نوع بیماری شامل دارو، جراحی آندوسکوپیک و گاهی پرتودرمانی است. درمان به موقع میتواند از عوارض جدی جلوگیری کند و تعادل هورمونی بدن را بازگرداند.
