آدنوم هیپوفیز چیست؟
آدنوم هیپوفیز نوعی تومور خوشخیم (غیرسرطانی) است که در غده هیپوفیز — مرکز اصلی کنترل هورمون‌های بدن — ایجاد میشود. این تومورها ممکن است کوچک و بدون علامت باشند یا با ترشح بیش از حد یا کاهش هورمونها باعث تغییرات متعددی در بدن شوند.
انواع آدنوم هیپوفیز
آدنوم‌ها به دو دسته کلی تقسیم میشوند:
| نوع آدنوم | توضیح | نمونه هورمون‌های درگیر |
| فعال (Functioning) | ترشح بیش از حد هورمون | پرولاکتینوما (پرولاکتین)، کوشینگ (ACTH)، آکرومگالی (GH) |
| غیرفعال (Non-functioning) | فاقد ترشح هورمون | ممکن است فقط با فشار به بافت‌های اطراف علائم ایجاد کند |
علائم آدنوم هیپوفیز
علائم بسته به نوع تومور متفاوت‌اند اما شایع‌ترین موارد شامل:
-
سردرد مزمن و مداوم
-
اختلال دید دوطرفه یا تاری دید (به‌علت فشار بر عصب بینایی)
-
اختلال در عادت ماهانه یا ناباروری
-
تغییرات خلقی یا خستگی مفرط
-
افزایش غیرطبیعی رشد در دست و پا (در آکرومگالی)
روش‌های تشخیص آدنوم هیپوفیز
پزشک فوق تخصص غدد معمولاً برای تشخیص دقیق، چند مرحله را طی می‌کند:
| نوع بررسی | هدف |
| آزمایش خون و ادرار | اندازه‌گیری سطح هورمون‌های پرولاکتین، ACTH، GH، TSH |
| MRI هیپوفیز | بررسی اندازه و محل تومور |
| تست‌های بینایی (پریمتری) | ارزیابی آسیب احتمالی عصب بینایی |
| تست‌های مهار یا تحریک هورمونی | تشخیص عملکرد غیرطبیعی غده |
درمان آدنوم هیپوفیز
درمان بسته به نوع، اندازه و سطح ترشح هورمون متفاوت است:
| روش درمان | توضیح |
| دارو درمانی | پرولاکتینوما معمولاً با داروهایی مانند بروموکریپتین یا کابرگولین درمان میشود. |
| جراحی ترانساسفنوئیدال (Transsphenoidal Surgery) | جراحی از راه بینی برای برداشت تومورهای بزرگ یا مقاوم به دارو. |
| رادیوتراپی (پرتودرمانی) | برای موارد باقیمانده یا غیرقابل جراحی استفاده میشود. |
پیگیری بیماران پس از درمان
-
بررسی دوره‌ای سطح هورمونها
-
MRI هر ۶ تا ۱۲ ماه
-
کنترل بینایی و فشار خون
-
در موارد خاص، جایگزینی هورمونی توسط فوق تخصص غدد
نقش فوق تخصص غدد در درمان آدنوم هیپوفیز
فوق تخصص غدد مسئول تفسیر دقیق تست‌های هورمونی، تشخیص افتراقی، انتخاب نوع درمان (دارویی یا جراحی) و مدیریت بلندمدت بیماران است.
