غده هیپوفیز

آکرومگالی (Acromegaly)

• به دلیل ترشح بیش از حد هورمون رشد (GH) در بزرگسالی (اغلب ناشی از آدنوم هیپوفیز)

ژیگانتیسم (Gigantism)

• مانند آکرومگالی است اما در کودکان، قبل از بسته شدن صفحات رشد استخوانی رخ می دهد.

بیماری کوشینگ (Cushing's disease)

• به دلیل ترشح بیش از حد ACTH از هیپوفیز، که منجر به تولید زیاد کورتیزول توسط غدد فوق کلیوی می شود.

پرولاکتینوما (Prolactinoma)

• تومور هیپوفیز که باعث ترشح بیش از حد پرولاکتین می شود.
• منجر به اختلال در قاعدگی، نازایی، ترشح شیر از پستان (در مردان و زنان)، کاهش میل جنسی و...

کم کاری هیپوفیز (Hypopituitarism)

• کاهش یا توقف ترشح یک یا چند هورمون هیپوفیزی.
• ممکن است به دلیل تومور، جراحی، پرتودرمانی، خونریزی یا ضربه باشد.

دیابت بی مزه (Diabetes Insipidus)

• به علت کمبود هورمون ADH یا پاسخ ناکافی کلیه به آن.
• علائم : تشنگی زیاد، ادرار زیاد، کم آبی بدن.

سندرم شیهان (Sheehan's syndrome)

• آسیب به هیپوفیز در نتیجه خونریزی شدید هنگام زایمان که منجر به کم کاری هیپوفیز می شود.

رویکرد فوق تخصص غدد

تشخیص دقیق بیماری های هیپوفیز از طریق :

• شرح حال و معاینه دقیق
• آزمایشات هورمونی (خون، ادرار، تست های تحریک/مهار)
• تصویربرداری (MRI هیپوفیز)

درمان دارویی :

• داروهایی مثل کابرگولین یا بروموکریپتین برای پرولاکتینوما
• داروهای مهارکننده GH (مثل Octreotide) در آکرومگالی
• تجویز هورمون های جایگزین در کم کاری هیپوفیز (مثل کورتیزول، تیروکسین، GH، هورمون های جنسی و...)

ارجاع به جراحی (نوروسرجری) :

• برای تومورهایی که بزرگ هستند، یا با دارو درمان نمی شوند یا فشار بر عصب بینایی وارد کرده اند.

پیگیری مداوم :

• کنترل عوارض، بررسی میزان پاسخ به درمان، پایش هورمون ها، جلوگیری از عود تومور یا بدتر شدن عملکرد غده

آموزش بیمار :

• درباره نحوه مصرف دارو، اهمیت پیگیری درمان و تشخیص زودرس علائم هشدار دهنده

جدول خلاصه بیماری های هیپوفیز

بیماری	علائم اصلی	تست های تشخیصی	درمان
پرولاکتینوما	ترشح شیر از پستان، اختلال قاعدگی، نازایی، کاهش میل جنسی	پرولاکتین خون، MRI هیپوفیز	دارو: کابرگولین یا بروموکریپتین؛ در موارد مقاوم جراحی
آکرومگالی	بزرگ شدن دست و پا، تغییر چهره، تعریق زیاد، دیابت	IGF-1، GH بعد از تست تحمل گلوکز، MRI	دارو (Octreotide)، جراحی ترانس اسفنویید، پرتودرمانی در موارد خاص
ژیگانتیسم	رشد بیش از حد قد در کودکان	GH، IGF-1، MRI	مشابه آکرومگالی
بیماری کوشینگ (هیپوفیزی)	چاقی مرکزی، صورت گرد، ضعف عضلانی، فشار خون بالا	کورتیزول ادرار 24 ساعته، تست دگزامتازون، ACTH، MRI	جراحی هیپوفیز؛ در برخی موارد دارو یا پرتودرمانی
کم کاری هیپوفیز (Hypopituitarism)	خستگی، کاهش فشار خون، نازایی، کم خونی، کاهش میل جنسی	تست های هورمونی: TSH، ACTH، LH/FSH، GH، MRI	درمان جایگزینی با هورمون ها (تیروکسین، کورتیزول، تستوسترون/استروژن، GH)
دیابت بی مزه	تشنگی زیاد، ادرار فراوان رقیق	آزمایش اسمولالیته ادرار و پلاسما، تست محرومیت از آب، MRI	تجویز دسموپرسین (DDAVP)
سندرم شیهان	خستگی، اختلال در شیردهی، قطع قاعدگی پس از زایمان	بررسی هورمون های هیپوفیز، MRI	جایگزینی هورمون های مورد نیاز