تشخیص و درمان تیروئید | دکتر نسرین عسگری سوران فوق‌ تخصص غدد

پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)

• شایع‌ترین علت : بیماری گریوز (Graves)
• علائم : اضطراب، کاهش وزن، تعریق، تپش قلب، لرزش، گواتر
• تست : TSH ↓ و FT4/FT3 ↑
• گاهی در‌گیری چشم (opthalmopathy) در گریوز

تفاوت علائم کم کاری و پرکاری تیروئید

ویژگی‌ها	کم‌کاری تیروئید (Hypothyroidism)	پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism)
وزن	افزایش وزن (با وجود اشتهای کم)	کاهش وزن (با وجود اشتهای زیاد)
انرژی و خلق‌وخو	خستگی، خواب‌آلودگی، افسردگی	بی‌قراری، اضطراب، تحریک‌پذیری
ضربان قلب	کندی ضربان (برادی‌کاردی)	تپش قلب، افزایش ضربان (تاکی‌کاردی)
پوست و مو	پوست خشک، ریزش مو	پوست گرم و مرطوب، تعریق زیاد
دست‌ها و بدن	احساس سرما، ورم اندام‌ها	لرزش دست‌ها، احساس گرما
سیستم گوارش	یبوست	اسهال یا افزایش حرکات روده
چهره و چشم‌ها	صورت پف‌آلود	در بیماری گریوز: بیرون‌زدگی چشم‌ها
قاعدگی (خانم‌ها)	قاعدگی‌های شدید یا نامنظم	کاهش یا قطع قاعدگی

نکته مهم :

• هر دو بیماری با اختلال در سطح هورمون‌های تیروئید ایجاد می‌شوند.

• تشخیص قطعی فقط با آزمایش خون (TSH و FT4/FT3) امکان‌پذیر است.

• درمان آن‌ها کاملاً متفاوت است و باید توسط متخصص غدد تعیین شود.

بیماری‌های ساختمانی (گواتر و ندول)

• گواتر Diffuse (یکنواخت) : بزرگ‌شدن یکنواخت تیروئید (مانند گریوز)
• گواتر ندولر : وجود ندول‌ها
• ندول منفرد یا مولتی ‌ندولار

(باید از نظر خوش‌خیم یا بدخیم بودن بررسی شود (سونوگرافی، FNA))

تیروئیدیت‌ها

• تیروئیدیت هاشیموتو : مزمن، شایع‌ترین علت کم‌کاری
• تیروئیدیت تحت ‌حاد (دکوِروَن) : دردناک، ویروسی
• تیروئیدیت پس‌ از ‌زایمان : شایع در خانم‌ها
• تیروئیدیت حاد چرکی : نادر، عفونت باکتریال

سرطان‌های تیروئید

• پاپیلری (شایع‌ترین، پیش‌آگهی خوب)
• فولیکولار
• مدولاری
• آناپلاستیک (تهاجمی، نادر)

فوق تخصص غدد در این موارد :

• ندول مشکوک را ارزیابی می‌کند (الگوهای سونو، FNA)
• همکاری با جراح و انکولوژیست

جمع ‌بندی ساده

«از دید غدد» بیماریهای تیروئید یعنی :
اختلال در عملکرد (کم‌کاری/پرکاری)، ساختار (ندول/گواتر)، التهاب، یا سرطان – هر کدام پروتکل تشخیص و درمان خودش را دارد.

رویکرد فوق تخصص غدد

۱️. گرفتن شرح ‌حال دقیق

• پرسیدن علائم (خستگی، تپش قلب، لرزش، تعریق، تغییر وزن، یبوست، اضطراب)
• سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
• سابقه دارویی
• سابقه بیماریهای خودایمنی دیگر

۲️. معاینه بالینی

• لمس غده تیروئید (بزرگی، ندول، حساسیت)
• معاینه چشم (مثلاً برای گریوز)
• بررسی ضربان قلب، لرزش دست، رفلکس‌ها
• بررسی پوست و مو

۳️. درخواست آزمایش خون

• TSH (کلیدی‌ترین تست)
• FT4 و گاهی FT3
• آنتی ‌بادی‌های ضدتیروئید (Anti-TPO، TRAb)
• سایر آزمایش‌ ها در صورت لزوم (CBC، کلسیم، قند خون)

۴️. سونوگرافی تیروئید

• بررسی اندازه غده
• ندول‌ها (شکل، تعداد، مشخصات مشکوک)
• راهنمایی برای بیوپسی (FNA) در صورت نیاز

۵️. اسکن تیروئید (در موارد خاص)

• برای تشخیص ندول‌های داغ/سرد
• در موارد پرکاری (مثل گریوز یا ندول سمی)

۶️. انجام FNA (نمونه‌برداری سوزنی)

• برای بررسی ندول مشکوک به سرطان
• زیر هدایت سونوگرافی

۷️. تشخیص دقیق

بر اساس :

• علائم بالینی
• نتایج آزمایشگاهی
• تصویر برداری
• پاتولوژی (اگر نیاز باشد)

۸️. درمان

برای کم‌کاری تیروئید :

• تجویز لووتیروکسین (قرص هورمون تیروئید)

برای پرکاری تیروئید :

• داروهای ضدتیروئید (مثل متی‌ مازول)
• ید رادیواکتیو
• در موارد خاص جراحی

برای ندول‌ها :

• پیگیری دوره‌ای
• جراحی (اگر مشکوک به سرطان یا بزرگ شوند)

برای سرطان تیروئید :

• ارجاع به جراح و انکولوژیست
• ید رادیواکتیو پس از جراحی
• تنظیم هورمون‌ درمانی طولانی‌ مدت

برای تیروئیدیت :

• درمان حمایتی یا ضدالتهاب (بسته به نوع)

۹️. پیگیری طولانی‌مدت

• کنترل TSH و FT4
• تنظیم دوز داروها
• پیشگیری از عوارض

مطالب بیشتر

• تغذیه در کم کاری تیروئید
• تیروئید و بارداری
• زندگی بعد از جراحی تیروئید